W ciągu ostatnich 90 dni do rejestru GIS zgłoszono cztery unikalne produkty zawierające w swoim składzie pelargonię afrykańską. Trzy z nich zgłosiło Przedsiębiorstwo Farmaceutyczne Lek-Am. Jedno zgłoszenie pochodziło od Simply You Novascon. Wszystkie preparaty mają status suplementu diety, postać płynu i są przeznaczone dla dzieci. Nie ma się co dziwić. Najmłodsi z początkiem września wrócili do przedszkoli i szkół, zatem infekcje są czymś pewnym, a pelargonii afrykańskiej przypisuje się właściwości immunostymulujące.
Liczba notyfikacji w rejestrze GIS w 2020 i 2021 była identyczna i wynosiła 20. W 2022 roku liczba zgłoszeń spadła równo o połowę. W 2023 roku do końca września liczba ta wynosi 6. Czyżby preparaty z pelargonią afrykańską swój „boom” miały już za sobą?
Pelargonia afrykańska w towarzystwie bzu
Pelargonia afrykańska jest łączona przede wszystkim z:
- czarnym bzem (76% preparatów),
- cynkiem (54% preparatów),
- beta-glukanami (19% preparatów),
- malpigią granatolistną i lipą drobnolistną (15% preparatów),
- oraz płucnicą islandzką, werbeną pospolitą, aronią czarną, bluszczem pospolitym, burakiem zwyczajnym, czarnuszką siewną, czosnkiem pospolitym, jeżówką purpurową, pierwiosnkiem lekarskim.
Czy słusznie?
źródło: Smart Supplement, dane za okres 01.2020 – 09.2023
Niezwykła roślina z RPA
Pelargonia afrykańska pierwotnie pochodzi z Republiki Południowej Afryki, skąd na przełomie XIX i XX wieku Charles Henry Stevens przywiózł ją do Europy w nadziei, że stanie się ona panaceum na szalejącą epidemię gruźlicy. Stevens cierpiał na suchoty (dawna nazwa gruźlicy) i to właśnie na terenie dzisiejszego RPA trafił na lokalnego szamana, który uleczył go miksturą z Pelargonium sidoides.
Dziś pelargonia afrykańska trafiła do Farmakopei. Zgodnie z jej X wydaniem, surowcem farmaceutycznym jest korzeń pelargonii (Pelargonii radix). Powinien on zawierać w swoim składzie co najmniej 2% garbników w przeliczeniu na pirogalol. Za jej cenne właściwości lecznicze odpowiadają kumaryny (umkalina, skopoletyna), glikozydy kumarynowe, fenolokwasy (kwas galusowy), flawonoidy (katechina) i proantocyjanidyny.
Roślina jest reklamowana jako środek wspierający odporność i walkę z przeziębieniem. Czy to tylko hasło mające przyciągnąć rodziców do apteki (większość suplementów z pelargonią jest dedykowana dzieciom)? Aby dostarczyć rzetelną wiedzę popartą dowodami (EBM) sprawdźmy, co na jej temat mówią badania?
Cudowny lek na infekcję?
Brytyjskie Stowarzyszenie Medyczne uznało Charles’a Henry’ego Stevensa za hochsztaplera i oszusta. Jak się dziś okazuje nie do końca słusznie, gdyż surowiec istotnie wykazuje właściwości przeciwprątkowe.
Ekstrakt z korzenia posiada działanie przeciwbakteryjne i bakteriostatyczne. Do bakterii, które poddają się w walce z rośliną, należą właśnie te odpowiedzialne za infekcje górnych dróg oddechowych (Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae, Staphylococcus aureus, Haemophilus influenzae). Badania potwierdzają, że związki czynne obecne w Pelargonii radix osłabiają przyleganie bakterii do nabłonka dróg oddechowych, hamują ich kolonizację oraz aktywują makrofagi.
Co do działania przeciwwirusowego, badania potwierdzają skuteczność stosowania ekstraktów z Pelargonium sidoides w walce z wirusami grypy, paragrypy, koronawirusów i opryszczki HSV-1 i HSV-2, co stanowi interesującą alternatywę dla acyklowiru. Efekt ten jest osiągany na drodze hamowania replikacji (namnażania).
Najważniejsze jednak – z punktu widzenia rodziców wkraczających w intensywny okres przeziębień dzieci – jest działanie wspomagające odporność. Okazuje się, że pelargonia istotnie wykazuje działanie immunomodulujące poprzez m.in. aktywację wytwarzania interleukin przeciwzapalnych, immunoglobuliny A czy zwiększania syntezy tlenku azotu. Ponadto wzmożenie ruchu rzęsek w górnych drogach oddechowych wspomaga szybszą eliminację drobnoustrojów oraz ewakuację wydzieliny. Takie kompleksowe działanie jest bardzo korzystne. Wydzielina nie zalega w ustroju, co znacznie niweluje ryzyko przejścia infekcji wirusowej w bakteryjną. Zaordynowanie ekstraktu z pelargonii afrykańskiej na wczesnym etapie infekcji, potencjalnie może zatem zapobiec stosowaniu antybiotyków.
Naszym zdaniem
Podsumowując, badania potwierdzają skuteczność ekstraktów z pelargonii afrykańskiej w łagodzeniu objawów zapalenia zatok i przeziębienia (większa skuteczność niż placebo) oraz objawów takich jak ból gardła, kaszel, obrzęk błon śluzowych nosa i gardła. W publikacjach naukowych można znaleźć informacje, że surowiec skraca czas trwania przeziębienia i zmniejsza nasilenie jego objawów.
Warto podkreślić, że nie ma dowodów, że korzeń pelargonii leczy (stąd też status suplementu diety), ale istotnie może być wsparciem w walce ze wspomnianymi chorobami.
źródło: Smart Supplement, dane za okres 01.2020 – 09.2023
Wracając do pytania postawionego na początku tekstu odnośnie łączenia pelargonii afrykańskiej z określonymi składnikami – zasadne jest łączenie w preparatach wieloskładnikowych ekstraktu z korzenia pelargonii afrykańskiej i czarnego bzu. Oba te surowce działają synergistycznie w zwalczaniu objawów przeziębienia, zapalenia zatok i infekcjach górnych dróg oddechowych.
Również para cynk – pelargonia jest dobrym połączeniem. Cynk jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Jego niedobory mogą zwiększać podatność na infekcje.
Dodatkowo połączenie z dziewanną drobnokwiatową, malpigią granatolistną (acerolą), płucnicą islandzką, werbeną pospolitą jest zasadne z uwagi na korzystny wpływ tych surowców na górne drogi oddechowe:
Dziewanna wykazuje działanie osłaniające, wykrztuśne, przeciwwirusowe. Może być z powodzeniem stosowana w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych z utrudnionym odkrztuszaniem wydzieliny.
Ekstrakt z aceroli jest bogatym źródłem witaminy C, działa przeciwdrobnoustrojowo m.in. przeciwko Staphylococcus aureus, Pseudomonas putida, P. fluorescens, P. fragi i Brochothrix thermosphacta.
Duża zawartość wielocukrów i śluzów sprawia, że płucnica islandzka posiada właściwości osłaniające na błony śluzowe górnych dróg oddechowych. Kwasy porostowe hamują rozwój wielu drobnoustrojów gram-dodatnich oraz pałeczek gruźlicy.
Ziele werbeny lekarskiej wykorzystywane jest jako surowiec przeciwdrobnoustrojowy, sekretolityczny oraz wykrztuśny. Stosowane jest w leczeniu chorób górnych dróg oddechowych, głównie w stanach zapalnych gardła i zatok.
Co ciekawe preparaty z pelargonią afrykańską mają postać płynną, gdyż w badaniach postać tabletki nie wykazywała efektów terapeutycznych. Nie potwierdzono także skuteczności w profilaktyce zachorowań (zmniejszenie częstotliwości zachorowań).
Biorąc pod uwagę potwierdzone działanie przeciwdrobnoustrojowe i immunostymulujące może dziwić, że pelargonię afrykańską obecnie znajdziemy niemal wyłącznie w preparatach dla dzieci.
Bibliografia:
1. Pelargonia – kariera niedocenianej rośliny ozdobnej, Łukasz Szeleszczuk, Monika Zielińska-Pisklak, Katarzyna Wilczek, Lek w Polsce, vol. 23, nr 3’13.
2. Infekcje górnych dróg oddechowych u dzieci a fitoterapia, Tomasz Kuthan, Lek w Polsce, vol. 28, nr 02’18.
3. Conrad A., Jung I., Tioua D.: Extract of Pelargonium sidoides (EPs 7630) inhibits the interactions of group A-streptococci and host epithelia in vitro. Phytomedicine. 2007, 14, suppl. 6: 52-9.
4. Pelargonium sidoides – niezwykła roślina z Afryki Południowej, Gabriela Widelska, Aptekarz Polski, 09/2017.
5. Pelargonium sidoides extract EPs 7630: a review of its clinical efficacy and safety for treating acute respiratory tract infections in children, Domenico Careddu, Andrea Pettenazzo, International Journal of General Medicine 2018: 11, 91–98.
6. Kolodziej H.: Antimicrobial, Antiviral and Immunomodulatory Activity Studies of Pelargonium sidoides (EPs®7630) in the Context of Health Promotion. Pharmaceuticals (Basel), 2011, 4(10), 1295-1314.
7. Właściwości prozdrowotne roślin i ich metabolitów wtórnych, Monika Maciąg, Kamil Maciąg, Wydawnictwo Naukowe Tygiel, Lublin 2018.
8. Efficacy and tolerability of high-dose Pelargonium extract in patients with the common cold, David S. Riley, Viktos G. Lizogub, Andrea Zemmermann, Petra Funk, Alternative therapies in health and medicine 24(2), 2017.
9. Hatric: a study of Pelargonium sidoides root extract Eps 7630 (Kaloba) for the treatment of acute cough due to lower respiratory tract infection in adults – study protocol for a double blind, placebo-controlled randomized feasibility trial, Amy Whitehead, Catherine Simpson, Merlin Willcox, Frances Webley, Alastair D. Hay, Chris Butler, Lily Yao, Emma Wrixon, Margaret Bell, Jennifer Bostock, Paul Little, Gareth Griffiths, Michael Moore, Pilot and Feasibility Studies, 2019, 5: 98.
10. Pelargonium sidoides radix extract Eps 7630 reduces rhinovirus infection through modulation of viral binding proteins on human bronchial epithelial cells, Michael Roth, Lei Fang, Daiana Stolz, Michael Tamm, PLoS ONE 14(2): e0210702 (2019).
11. Timmer A., Günther J., Rücker G.: Pelargonium sidoides extract for acute respiratory tract infections. Cochrane Database Syst Rev, 2008, 16 (3).
12. Anna Głowacka, Mariusz Mianowany, Danuta Trojanowska, Alicja Budak; Ocena aktywności przeciwgrzybiczej wyciągu wodnego z wierzbownicy drobnokwiatowej (Epilobium parviflorum Schreb.) wobec dermatofitów z gatunku Trichophyton mentagrophytes ;Postępy Fitoterapii 3/2013, s. 163-166
13. Dr hab. n farm. Anna Oniszczuki, mgr farm. Kamila Kasprzak; Acerola i aronia jako prozdrowotne składniki żywności funkcjonalnej. Czy pospolity polski owoc jest równie wartościowy?; Aptekarz polski; 26/04/2020
15. Paweł Kubica, Agnieszka Szopa, Jakub Dominiak, Maria Łuczkiewicz, Halina Ekiert; Werbena lekarska (Verbena officinalis L.) – charakterystyka botaniczna, skład chemiczny, znaczenie lecznicze, badania aktywności biologicznej oraz badania biotechnologiczne; Borgis – Postępy Fitoterapii 3/2018, s. 183-194.