Smart Pharma Finder+ jest nieocenionym zasobem w zrozumieniu i przewidywaniu interakcji między lekami a naturalnymi składnikami, również takimi jak oleje roślinne i olejki eteryczne.

Korzyści z perspektywy lekarza/farmaceuty

• Lepsze zrozumienie interakcji: Smart Pharma Finder+ umożliwia lekarzom i farmaceutom głębsze zrozumienie potencjalnych interakcji między olejami roślinnymi i olejkami eterycznymi a lekami, co pozwala na bardziej świadomą i bezpieczną farmakoterapię.

• Indywidualne dostosowanie terapii: Narzędzie to pozwala na dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjentów, minimalizując ryzyko niepożądanych reakcji i zwiększając skuteczność leczenia.

• Edukacja pacjentów: Umożliwia lekarzom i farmaceutom lepsze informowanie pacjentów o korzyściach i potencjalnych ryzykach związanych ze stosowaniem olejów roślinnych i olejków eterycznych w połączeniu z lekami.

Korzyści z perspektywy producentów

• Analiza trendów rynkowych: Smart Supplement Monitor Advanced dostarcza producentom suplementów diety danych na temat aktualnych trendów i preferencji konsumentów, co pozwala na lepsze dostosowanie produktów do rynku.

• Optymalizacja składów produktów: Narzędzie to umożliwia producentom głębszą analizę składników suplementów, co pomaga w tworzeniu bezpiecznych i skutecznych połączeń.

• Wyróżnienie na rynku: Integracja olejów roślinnych i olejków eterycznych w suplementach, wsparta analizą Smart Supplement Monitor Advanced, może pozwolić na stworzenie unikalnych produktów wyróżniających się na tle konkurencji.

• Zwiększenie świadomości o korzyściach: Przez dodanie do swoich produktów olejów roślinnych i olejków eterycznych do suplementów, producenci mogą zwiększyć świadomość konsumentów na temat korzyści zdrowotnych tych naturalnych składników.

• Poprawa wiarygodności i zaufania: Przez bazowanie na rzetelnych danych analitycznych i naukowych, producenci mogą budować większe zaufanie u konsumentów, oferując produkty oparte na solidnych badaniach.

Olejki eteryczne i oleje roślinne są od wieków cenione za ich potencjalne korzyści zdrowotne. W ostatnich latach obserwujemy rosnące zainteresowanie wykorzystaniem olejów roślinnych jako integralnej części suplementacji diety. Oleje takie jak oliwa z oliwek, olej lniany, czy olej z nasion ogórecznika, są cenione nie tylko za ich wyjątkowe właściwości odżywcze, ale również za potencjalne korzyści zdrowotne. W tym artykule przyjrzymy się, jak oleje roślinne mogą wspierać zdrowie oraz jakie są ich najważniejsze rodzaje i zastosowania w suplementacji. Od oleju lnianego, bogatego w kwasy omega-3, po aromaterapeutyczne właściwości olejków eterycznych, te naturalne substancje są integralną częścią wielu tradycyjnych i nowoczesnych praktyk zdrowotnych. Jednak, wraz z rosnącą popularnością suplementacji i farmakoterapii, pojawia się potrzeba głębszego zrozumienia interakcji między tymi olejami a lekami oraz innymi suplementami diety [1].

Integracja zaawansowanych narzędzi analitycznych, takich jak Smart Pharma Finder+ i Monitor Advanced od Smart Supplement, otwiera nowe możliwości dla firm działających na rynku suplementów diety i żywności wzbogacanej. Ta synergia narzędzi pozwala nie tylko na głęboką analizę interakcji między składnikami a lekami, ale także na monitorowanie trendów rynkowych, identyfikowanie popularnych składników, i optymalizację strategii biznesowej.

Analiza danych z  rejestru GIS

W ciągu ostatnich 90 dni do rejestru GIS  zgłoszono 13 nowych produktów z olejkami eterycznymi i olejami roślinnymi co przedstawiono na wykresie numer 1. 

Zdecydowanie najpopularniejszą formulacją była kapsułka a następnie olej/płyn. 

Na podstawie wykresu 2 można stwierdzić, że zdecydowana większość, bo aż 84,6% z nich miało status suplementu diety, 10,2% – żywności specjalnego przeznaczenia medycznego i  4,7% – żywności wzbogaconej, 

Wykres 2. Podsumowanie statusu rejestracyjnego w rejestrze GIS dla preparatów zawierających oleje roślinne i olejki eteryczne (stan na 9.01.2024 r.).

91 producentów zdecydowało się na użycie w swoich produktach oleju roślinnego bądź olejku eterycznego z czego najczęściej spośród 254 produktów, które znajdują się w rejestrze GIS ma w składzie olej kokosowy (40%) i olej lniany (37%). Szybka wizualizacja i analiza danych z GIS (wykres 3) możliwa jest dzięki z technologii Qlik Sense.  

W ogólności oleje roślinne i olejki eteryczne mogą wystąpić w produktach wieloskładnikowych,  ale zdecydowanie częściej są obecne w preparatach monoskładnikowych.

Jeśli któryś z producentów zdecydował użyć się oleju roślinnego w produkcie wieloskładnikowym (np. kilkanaście składników) najczęściej pełni on funkcję substancji pomocniczej (np. olej słonecznikowy na przykładzie poniżej).

Częstym partner dla oleju roślinnego jest witamina E, która jak wiemy jest rozpuszczalna w tłuszczach lub w zależności od dawki może pełnić rolę substancji zapobiegającej utlenianiu, co widoczne jest na wykresie 5.  

Analiza zależności produktów zarejestrowanych w GIS pokazuje, że najczęstszym typem zależności występującym pomiędzy preparatami jest typ inne: dwa składniki o tożsamym działaniu – w zależności od kontekstu efekt pozytywny lub negatywny (do oceny indywidualnej).

Czyli, np. w produkcie “Canacurmin” w składzie występuje m.in. Ostryż długi (kurkuma) i olej sezamowy. Olej sezamowy może obniżać poziom glukozy w osoczu i poziom hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Niektóre badania kliniczne u pacjentów przyjmujących leki doustne pokazują, że stosowanie oleju sezamowego zmniejsza poziom glukozy w osoczu. Należy monitorować poziom glukozy we krwi przy jednoczesnym stosowaniu sezamu z ziołami o działaniu hipoglikemicznym, takimi jak Ostryż długi. Takie połączenie składników może mieć zatem działanie addytywne i dla jednych pacjentów wywołać odpowiedź pozytywną, pożądaną a dla innych np. diabetyków może doprowadzić do zbyt dużego obniżenia poziomu cukru we krwi. Ocena potencjalnych korzyści do ryzyka stosowania powinna być zatem oceniana indywidualnie.

Przykłady zastosowania olejów roślinnych w suplementacji

• oliwa z oliwek – bogata w jednonienasycone kwasy tłuszczowe i polifenole, oliwa z oliwek jest znana z korzystnego wpływu na serce i układ krwionośny. Stosowana jest także jako środek przeciwzapalny i antyoksydacyjny.
• olej lniany – jest źródłem kwasów omega-3, zwłaszcza kwasu alfa-linolenowego (ALA), który jest korzystny dla zdrowia serca, mózgu i skóry. Olej lniany ma również właściwości przeciwzapalne.
• olej z nasion ogórecznika: Zawiera kwas gamma-linolenowy (GLA), który może pomagać w stanach zapalnych skóry, takich jak egzema, oraz wspierać zdrowie stawów.

Korzyści zdrowotne suplementacji olejów roślinnych, jakie możemy zaobserwować

• wsparcie dla układu sercowo-naczyniowego – oleje roślinne, szczególnie te bogate w jednonienasycone i wielonienasycone kwasy tłuszczowe, takie jak oliwa z oliwek czy olej lniany, mogą przyczyniać się do obniżenia poziomu złego cholesterolu LDL oraz podniesienia dobrego cholesterolu HDL. Pomagają w utrzymaniu zdrowia serca i mogą zmniejszać ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
• działanie przeciwzapalne – niektóre oleje, zwłaszcza te bogate w kwasy omega-3, takie jak olej lniany, posiadają właściwości przeciwzapalne. Mogą pomagać w łagodzeniu objawów stanów zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.
• poprawa zdrowia skóry – oleje roślinne, bogate w witaminy i antyoksydanty, mogą przyczyniać się do poprawy stanu skóry. Na przykład, olej z wiesiołka i olej z nasion ogórecznika, bogate w kwas gamma-linolenowy (GLA), są często stosowane w celu złagodzenia objawów egzemy i łuszczycy.
• wsparcie dla zdrowia mózgu – kwasy omega-3, zwłaszcza DHA, są ważne dla zdrowia mózgu. Regularne spożywanie olejów bogatych w DHA, takich jak olej lniany, może przyczyniać się do poprawy funkcji poznawczych i zmniejszenia ryzyka zaburzeń neurodegeneracyjnych.
• regulacja procesów metabolicznych – oleje roślinne mogą pomóc w regulacji poziomu cukru we krwi oraz poprawić czułość na insulinę, co jest korzystne, szczególnie dla osób z prediabetycznymi i cukrzycowymi zaburzeniami metabolizmu.
• wsparcie dla zdrowia oczu – kwasy omega-3 mają również pozytywny wpływ na zdrowie oczu, pomagając w zapobieganiu chorobom takim jak zwyrodnienie plamki żółtej związane z wiekiem.
• poprawa zdrowia włosów i paznokci – regularne spożywanie olejów roślinnych może przyczyniać się do wzmocnienia włosów i paznokci, dzięki zawartości niezbędnych kwasów tłuszczowych i witamin.
• zapobieganie stanom zapalnym i chorobom autoimmunologicznym: kwasy tłuszczowe omega-3 mają właściwości modulujące układ odpornościowy, co może być korzystne w zapobieganiu i łagodzeniu objawów chorób autoimmunologicznych.
• poprawa zdrowia przewodu pokarmowego – niektóre oleje roślinne mogą wspierać zdrowie przewodu pokarmowego poprzez zmniejszenie stanu zapalnego i poprawę funkcji jelit.

Jednakże, nie wszystkie oleje roślinne są odpowiednie dla każdego. Należy uwzględnić indywidualne potrzeby i możliwe alergie. Dodatkowo, nadmierne spożycie nawet zdrowych tłuszczów może być niekorzystne. Istnieją pewne warunki i okoliczności, w których ich stosowanie może być niewskazane lub wymagać ostrożności [7,8].

Kto powinien zachować ostrożność

• osoby z zaburzeniami krzepnięcia krwi – osoby z zaburzeniami krzepnięcia, takimi jak hemofilia, lub te przyjmujące leki przeciwzakrzepowe (np. warfaryna) powinny zachować ostrożność; kwasy tłuszczowe omega-3, obecne w wielu olejach roślinnych, mogą wpływać na krzepliwość krwi, zwiększając ryzyko krwawień
• pacjenci z niskim ciśnieniem krwi – ponieważ niektóre oleje bogate w kwasy tłuszczowe mogą obniżać ciśnienie krwi, osoby z naturalnie niskim ciśnieniem lub te przyjmujące leki przeciwnadciśnieniowe powinny być ostrożne, aby nie doprowadzić do nadmiernego obniżenia ciśnienia
• pacjenci przed operacjami – ze względu na potencjalny wpływ na krzepliwość krwi, zaleca się zaprzestanie stosowania olejów bogatych w kwasy tłuszczowe na kilka tygodni przed planowanymi operacjami chirurgicznymi
• osoby z chorobami wątroby – osoby z istniejącymi problemami wątrobowymi powinny skonsultować się z lekarzem przed wprowadzeniem do diety olejów bogatych w kwasy tłuszczowe, gdyż mogą one dodatkowo obciążać wątrobę
• choroby pęcherzyka żółciowego – kwasy tłuszczowe mogą stymulować wydzielanie żółci, co może być problematyczne dla osób z kamieniami żółciowymi lub innymi zaburzeniami pęcherzyka żółciowego
• chorujący na cukrzycę – chociaż niektóre oleje mogą mieć korzystny wpływ na poziom cukru we krwi, osoby z cukrzycą, szczególnie te przyjmujące leki przeciwcukrzycowe,  powinny monitorować swoją odpowiedź na oleje bogate w kwasy tłuszczowe, 
• osoby z alergiami i nietolerancjami – osoby z alergiami na określone rodzaje olejów (np. z orzechów włoskich) lub nasion (np. na siemię lniane) powinny unikać olejów pozyskiwanych z tych źródeł
• nadwrażliwość na tłuszcze – niektóre osoby mogą źle tolerować wysoki poziom tłuszczów w diecie, co może prowadzić do problemów trawiennych
• wysokie kalorie – oleje są bardzo kaloryczne, co może być problemem dla osób próbujących kontrolować swoją wagę

Oleje roślinne można łatwo włączyć do diety poprzez gotowanie, sałatki, a także jako składnik gotowych suplementów diety. Ważne jest, aby wybierać oleje wysokiej jakości, najlepiej tłoczone na zimno, które zachowują więcej składników odżywczych.

Farmakoterapia i oleje roślinne

Farmakoterapia często polega na zastosowaniu syntetycznych leków, które mogą wchodzić w interakcje z naturalnymi składnikami, takimi jak oleje roślinne. Na przykład, olej lniany, dostarczając kwasy omega-3, może wspierać pracę serca, jednakże jego interakcja z niektórymi lekami sercowymi wymaga dokładnej analizy. Smart Pharma Finder+ umożliwia identyfikację takich zależności, pomagając w unikaniu potencjalnych problemów. 

Co warte jest podkreślenia niezwykle istotny jest odpowiedni stosunek kwasów omega-3 do omega-6 w diecie, który jest przedmiotem debat wśród naukowców i dietetyków. Tradycyjnie zalecany stosunek tych kwasów tłuszczowych powinien wynosić od 1:1 do 1:4 (omega-3:omega-6). Jednak współczesne diety, szczególnie w krajach rozwiniętych, często charakteryzują się znacznie wyższym stosunkiem omega-6 do omega-3. Taki niezrównoważony stosunek może przyczyniać się do rozwoju różnych problemów zdrowotnych. Zgodnie z dotychczasowymi obserwacjami, diety typowe dla mieszkańców Europy i Ameryki Północnej często charakteryzują się niskim poziomem kwasów omega-3 przy jednoczesnym nadmiarze kwasów omega-6, co skutkuje nieproporcjonalnym stosunkiem tych tłuszczów, oscylującym między 1:15 a 1:20. Taka dysproporcja na rzecz omega-6 nie pozostaje bez wpływu na zdrowie, gdyż kwasy omega-6 są prekursorami związków o działaniu prozapalnym. Stały ich nadmiar może przyczyniać się do zwiększonej skłonności do stanów zapalnych, podatności na alergie, zakłócenia równowagi układu immunologicznego, a nawet nadmiernej proliferacji komórek nowotworowych. Z kolei kwasy omega-3 przekształcane są w organizmie w związki działające przeciwzapalnie i hamujące rozwój komórek nowotworowych. Kwasy linolowy (omega-6) i α-linolenowy (omega-3) rywalizują o te same enzymy, co oznacza, że przewaga kwasu omega-6 sprzyja produkcji jego pochodnych, jednocześnie ograniczając syntezę pochodnych omega-3, takich jak eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA). Aby zapobiec nadprodukcji pochodnych kwasów omega-6, konieczne jest dostarczanie odpowiedniej ilości kwasów z grupy omega-3 w diecie. Wysoką zawartość tych kwasów, szczególnie α-linolenowego, oferuje na przykład tłoczony na zimno olej lniany, który może zawierać ponad 50% kwasu omega-3 [2].

Osiągnięcie odpowiedniego stosunku kwasów omega-3 do omega-6 w diecie jest ważne dla utrzymania dobrego stanu zdrowia i zapobiegania wielu chorobom. Należy dążyć do zbilansowanej diety, która obejmuje różnorodne źródła tych niezbędnych tłuszczów. W razie wątpliwości lub specyficznych potrzeb zdrowotnych, zaleca się konsultację z dietetykiem lub lekarzem [6].

Aromaterapia i olejki eteryczne

Olejki eteryczne są znane z ich wpływu na stan emocjonalny i fizyczny. Na przykład, olejek lawendowy może przyczyniać się do poprawy jakości snu, ale jednocześnie wchodzić w interakcje z lekami nasennymi. Dzięki Smart Pharma Finder+, użytkownicy mogą lepiej zrozumieć te interakcje i dostosować swoje podejście do aromaterapii, aby zwiększyć jej skuteczność i bezpieczeństwo.

Oleje roślinne i olejki eteryczne, chociaż są naturalnymi substancjami, mogą wchodzić w interakcje z różnymi lekami, potencjalnie wpływając na ich skuteczność lub bezpieczeństwo. Coraz więcej osób wybiera naturalne metody wspierania zdrowia przez suplementację. Jednakże, nie wszystkie naturalne substancje są bezpieczne w połączeniu z innymi suplementami czy lekami. Smart Pharma Finder+ pozwala na identyfikację i analizę takich złożonych interakcji. Zrozumienie tych interakcji jest kluczowe, szczególnie dla osób, które regularnie przyjmują leki na przewlekłe schorzenia. 

Interakcje olejów roślinnych z lekami

• olej lniany -jako źródło kwasów omega-3, może wpływać na działanie leków przeciwzakrzepowych, zwiększając ryzyko krwawień. Zaleca się ostrożność przy jednoczesnym stosowaniu z lekami takimi jak warfaryna.
• olej z nasion ogórecznika – bogaty w kwas gamma-linolenowy (GLA), może teoretycznie wzmacniać działanie leków przeciwzapalnych, ale także zwiększać ryzyko działań niepożądanych. Dodatkowo, olej ten może obniżać próg drgawkowy, co jest istotne dla osób przyjmujących leki przeciwdrgawkowe
• olej z czarnuszki – z uwagi na zawartość tymochinonu, może wykazywać działanie hipoglikemiczne w związku z tym podczas jego stosowania należy monitorować stężenie glukozy we krwi, szczególnie u cukrzyków.

Interakcje olejków eterycznych z lekami

• olejek bergamotowy – może zwiększać ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, gdy jest stosowany razem z lekami fotouczulającymi, gdyż bergamotka zawiera bergapten, który ma działanie fotouczulające [3].
• olejek tujowy – ze względu na zawartość tujonu, olejek ten może stymulować funkcje odpornościowe. Zatem teoretycznie stosowanie tego  olejku eterycznego może osłabić działanie terapii immunosupresyjnej [4].
• olejek cynamonowy – cynamonian etylu występujący w tym olejku eterycznym może mieć działanie addytywne z lekami hipotensyjnymi i zwiększać ryzyko niedociśnienia, może wpływać na skurczowe (SBP) i rozkurczowe (DBP) ciśnienie tętnicze [5].

Oleje roślinne i eteryczne mogą wpływać na sposób, w jaki organizm absorbuje i metabolizuje leki, co może zmieniać ich skuteczność. Na przykład, niektóre oleje mogą przyspieszać lub spowalniać metabolizm leków w wątrobie czy wydalanie przez nerki.

Wskazówki i rekomendacje

• Przed dodaniem olejów roślinnych lub olejków eterycznych do diety, zwłaszcza przy regularnym przyjmowaniu leków, zaleca się konsultację z lekarzem lub farmaceutą.
• Osoby stosujące oleje roślinne lub eteryczne wraz z lekami powinny monitorować swoje reakcje i regularnie sprawdzać parametry zdrowotne, takie jak ciśnienie krwi czy poziom cukru we krwi.
• W przypadku jakichkolwiek niepokojących objawów, takich jak nadmierne krwawienie, zmiany w ciśnieniu krwi, czy niezwykłe reakcje skórne, należy niezwłocznie skontaktować się z lekarzem lub farmaceutą.

Coraz więcej osób wybiera naturalne metody wspierania zdrowia przez suplementację. Jednakże, nie wszystkie naturalne substancje są bezpieczne w połączeniu z innymi suplementami czy lekami. Smart Pharma Finder+ pozwala na identyfikację i analizę takich złożonych interakcji.

W świetle rosnącego zainteresowania naturalnymi metodami poprawy zdrowia, Smart Pharma Finder+ od Smart Supplement odgrywa kluczową rolę w edukowaniu konsumentów i profesjonalistów o znaczeniu i skutkach interakcji między olejkami eterycznymi, olejami roślinnymi, suplementami diety i lekami. Dzięki temu narzędziu, możemy lepiej zrozumieć i wykorzystać potencjał tych naturalnych produktów, jednocześnie dbając o nasze bezpieczeństwo i zdrowie. Interakcje między olejami roślinnymi, olejkami eterycznymi a lekami mogą mieć znaczący wpływ na zdrowie i skuteczność terapii. Dlatego ważne jest, aby podchodzić do suplementacji olejami z rozwagą, mając na uwadze potencjalne ryzyko i korzyści. Współpraca z profesjonalistami zdrowia i informowanie ich o wszystkich stosowanych suplementach jest kluczowe dla bezpiecznego i skutecznego wykorzystania tych naturalnych substancji.
Oleje roślinne stanowią cenne źródło zdrowych tłuszczów i mogą znacząco przyczynić się do poprawy ogólnego stanu zdrowia. Ich różnorodność i bogactwo składników odżywczych czynią je atrakcyjnym dodatkiem do zbilansowanej diety i suplementacji. Jednak, jak w każdym aspekcie zdrowego odżywiania, kluczem jest umiar i dostosowanie do indywidualnych potrzeb organizmu.

Podsumowanie

W dobie rosnącej popularności naturalnych metod wspierania zdrowia, integracja dwóch zaawansowanych narzędzi – Smart Pharma Finder+ oraz Smart Supplement Monitor Advanced – otwiera nowe horyzonty w dziedzinie farmakoterapii i produkcji suplementów diety. Dla lekarzy i farmaceutów, Smart Pharma Finder+ staje się nieocenionym zasobem w zrozumieniu i przewidywaniu interakcji między lekami a naturalnymi składnikami, takimi jak oleje roślinne i olejki eteryczne. Ta zdolność do precyzyjnej analizy interakcji pozwala na dostosowanie terapii do indywidualnych potrzeb pacjenta, minimalizując ryzyko niepożądanych reakcji i zwiększając skuteczność leczenia.

Z kolei Smart Supplement Monitor Advanced służy producentom suplementów jako narzędzie do głębokiej analizy składów i trendów rynkowych. Umożliwia on identyfikowanie popularnych składników i formuł, co przekłada się na lepsze dostosowanie oferty do potrzeb konsumentów i aktualnych tendencji. Producentom daje to przewagę w tworzeniu bezpiecznych, skutecznych i przyciągających uwagę produktów, które odpowiadają na specyficzne potrzeby rynku.

Połączenie tych narzędzi stwarza unikalną możliwość dla obu sektorów – do współpracy i dzielenia się wiedzą. Dzięki temu możliwe jest tworzenie bardziej świadomych i bezpiecznych wyborów w zakresie suplementacji, przynosząc korzyści zarówno dla konsumentów, jak i profesjonalistów.

Pomimo swoich licznych pozytywnych właściwości i korzystnego wpływu na zdrowie, oleje roślinne i olejki eteryczne nie cieszą się jeszcze tak dużą popularnością wśród producentów suplementów diety, jak mogłoby się wydawać. Te naturalne składniki, bogate w kluczowe składniki odżywcze, witaminy i antyoksydanty, posiadają potencjał do wsparcia różnych aspektów zdrowia – od poprawy funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego, przez łagodzenie stanów zapalnych, aż po wzmacnianie zdrowia psychicznego. Zważywszy na ich wszechstronne korzyści, może nadszedł czas, aby producenci suplementów diety zwrócili większą uwagę na te cenne surowce. Rozważenie nowych, innowacyjnych kompozycji, które integrują oleje roślinne i eteryczne, może otworzyć drzwi do stworzenia suplementów nowej generacji, które nie tylko wspierają zdrowie na wielu płaszczyznach, ale również wyróżniają się na tle konkurencji dzięki swoim unikatowym i naturalnym składnikom.

Bibliografia:

1.  Król S. , Kapka-Skrzypczak L. Pharmacological activity of essential oils and their components in the treatment of gastrointestinal diseases, Med Og Nauk Zdr. 2011;17(4):202-205. 

2. Materac E., Marczyński Z., Bodek. K.H: Rola kwasów tłuszczowych omega-3 i omega-6 w organizmie człowieka. Bromatologia, chemia i toksykologia – XLVI, 2013.

3. Young, A. R., Walker, S. L., Kinley, J. S., Plastow, S. R., Averbeck, D., Morliere, P., and Dubertret, L. Phototumorigenesis studies of 5-methoxypsoralen in bergamot oil: evaluation and modification of risk of human use in an albino mouse skin model. J.Photochem.Photobiol.B 1990;7(2-4):231-250.

4. Gohla SH, Haubeck HD, Neth RD. Mitogenic activity of high molecular polysaccharide fractions isolated from the Cupressaceae Thuja occidentale L. I. Macrophage-dependent induction of CD-4-positive T-helper (Th+) lymphocytes. Leukemia 1988;2:528-33.

5. Ronak Jalali, Marzieh Mahmoodi, Seyedeh Parisa Moosavian, Gordon A. Ferns, Sohrabi Zahra, Wpływ suplementacji cynamonu na obniżenie ciśnienia tętniczego u chorych na cukrzycę typu 2 — przegląd systematyczny i metaanaliza kontrolowanych prób klinicznych z randomizacją.

6. Woźniak M., Brukwicka I., Kopański Z., Zdrowie jako wypadkowa działania różnych czynników, Journal of Clinical Healthcare 4/2015, 15 – 20

7. Zagrodzki P., Starek A.  Dietetyczne znaczenie olejów roślinnych, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLV, 2012, 4, str. 1175–1182.

8. Biernat J.: Tłuszcze. W: Żywienie, Żywność a Zdrowie. Biernat J. (red.). Wyd. Astrum, Wrocław 2001; 32-48.